انواع نسخه‌های HDMI و کاربرد آنها
مقدمه
HDMI (رابط چندرسانه‌ای با وضوح بالا) استانداردی رایج برای انتقال همزمان صدا و تصویر دیجیتال است. این استاندارد در دستگاه‌هایی مانند تلویزیون‌ها، مانیتورها، لپ‌تاپ‌ها و کنسول‌های بازی به کار می‌رود و کابل HDMI یکی از پرکاربردترین کابل‌ها برای اتصال تجهیزات صوتی‌تصویری به تلویزیون یا نمایشگر است. با گذشت زمان، نسل‌های مختلفی از HDMI معرفی شده که هر کدام قابلیت‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارند. نسخه‌های ۱.۴، ۲.۰ و ۲.۱ از جمله مهم‌ترین آنها هستند که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.
HDMI نسخه ۱.۴
نسخه HDMI 1.4 که در سال ۲۰۰۹ معرفی شد، یک بروزرسانی بزرگ به شمار می‌آید. در این نسخه امکانات جدیدی اضافه شد که شامل پشتیبانی از ویدئوی سه‌بعدی، کانال Ethernet و کانال بازگشت صدا (ARC) است. مشخصات و قابلیت‌های اصلی HDMI 1.4 عبارت‌اند از:
مشخصات فنی: پهنای‌باند کابل‌های مطابق استاندارد ۱.۴ تا حدود ۱۰٫۲ گیگابیت بر ثانیه است. این نسخه قابلیت پشتیبانی از وضوح ۴K (Ultra HD) تا نرخ تازه‌سازی حدود ۳۰ هرتز را دارد (مثلاً ۲۱۶۰×۳۸۴۰ در ۲۴/۳۰ هرتز). عمق رنگ در حالت ۴K به صورت ۸ بیت (True Color) محدود است. در بخش صوت، پشتیبانی تا ۸ کانال صدا (۷.۱ PCM) فراهم شده است.
قابلیت‌های کلیدی: HDMI 1.4 اولین نسخه‌ای بود که از ویدئوی سه‌بعدی و کانال اترنت داخلی (HEC) پشتیبانی کرد. همچنین برای اولین بار ARC (Audio Return Channel) معرفی شد که امکان ارسال صوت از تلویزیون به سینمای خانگی را بدون کابل اضافی فراهم می‌کند. این نسخه کانکتور میکرو HDMI نیز برای دوربین‌ها و اتصالات خاص ارائه نمود.
پشتیبانی فناوری‌ها: فناوری HDR (محدوده پویای بالا) در این نسخه وجود ندارد و پشتیبانی از Dolby Atmos نیز به‌خاطر محدودیت پهنای‌باند ARC ممکن نیست. نرخ نوسازی متغیر (VRR) یا فناوری‌های مشابه (FreeSync/G-Sync) نیز در HDMI 1.4 پشتیبانی نمی‌شوند.
محدودیت‌ها و نکات: کابل‌های استاندارد با شناسایی HDMI 1.4 برای فیلم‌های Full HD (۱۰۸۰p@۶۰) کفایت می‌کنند، اما برای ویدیوی ۴K به نرخ بالاتر از ۳۰ هرتز یا محتوای HDR باید به سراغ کابل‌های جدیدتر و استانداردهای بالاتر رفت. به طور خلاصه، اگر نیاز به وضوح ۴K در ۶۰ هرتز یا انتقال صدای پیشرفته‌تر دارید، باید به نسخه‌های HDMI بالاتر و کابل‌های با سرعت بالا (High Speed و Premium) مراجعه کنید.
HDMI نسخه ۲.۰
نسخه HDMI 2.0 در سپتامبر ۲۰۱۳ معرفی شد و توانایی‌های HDMI 1.4 را به طور قابل توجهی افزایش داد. مهم‌ترین ویژگی این نسخه افزایش پهنای‌باند تا حدود ۱۸ گیگابیت بر ثانیه است که انتقال ۴K با نرخ تازه‌سازی ۶۰ هرتز را ممکن می‌سازد. مشخصات و ویژگی‌های HDMI 2.0 عبارت‌اند از:
مشخصات فنی: پهنای‌باند تا ۱۸ گیگابیت بر ثانیه. پشتیبانی از ویدیوی ۴K در ۵۰/۶۰ هرتز (۲۱۶۰p@۵۰/۶۰). نسبت تصویر ۲۱:۹ (Kine(s)، مناسب برای فیلم‌های سینمایی عریض) معرفی شد. در صوت، تا ۳۲ کانال صدا (PCM و حتی فرمت‌های DSD) و نمونه‌برداری صدا تا ۱۵۳۶ کیلوهرتز امکان‌پذیر شده است. عمق رنگ تا ۱۰ یا ۱۲ بیت (Deep Color) قابل پشتیبانی است.
قابلیت‌های کلیدی: در HDMI 2.0 می‌توان همزمان دو جریان ویدئویی مستقل را به یک نمایشگر ارسال کرد (multi-view) و چندین جریان صوت را به کاربر ارائه داد. همچنین همگام‌سازی دینامیک صدا و تصویر (dynamic sync) بهبود یافت و قابلیت کنترل تجهیزات با CEC گسترش پیدا کرد. در کل تماشای ویدئوی ۴K در نرخ ۶۰ فریم برای بازی و تلویزیون زنده فراهم گردید.
پشتیبانی فناوری‌ها: از HDMI 2.0a (سال ۲۰۱۵) به بعد پشتیبانی از فرمت‌های HDR اضافه شد. نسخه‌ی ۲٫۰ از HDR استاتیک (مانند HDR10 و HLG) پشتیبانی می‌کند، اما از HDR داینامیک (مثل Dolby Vision یا HDR10+) خبری نیست. Dolby Atmos از نظر صوتی همچنان از طریق کانال ARC معمولی محدود است (فقط Atmos فشرده). نرخ‌های متغیر (VRR) و قابلیت‌های گیمینگ مانند G-Sync/FreeSync در HDMI 2.0 به صورت رسمی پشتیبانی نمی‌شوند. به طور خلاصه، HDMI 2.0 امکان HDR اولیه و کانال صوتی گسترش‌یافته‌تر را دارد.
محدودیت‌ها و نکات: برای استفاده از امکانات کامل HDMI 2.0 (مثل ۴K@۶۰ و رنگ عمیق) به کابل‌های Premium High-Speed یا جدیدتر نیاز است. کابل‌های قدیمی‌تر یا استاندارد ۱.۴ ممکن است نتوانند پهنای‌باند لازم را تامین کنند. همچنین همچنان کانال ARC محدود است و برای صدای پیشرفته‌تر باید منتظر eARC (در HDMI 2.1) بود. اگر نیاز به انتقال دینامیک HDR یا نرخ نوسازی متغیر دارید، نسخه بعدی (۲.۱) لازم است.
HDMI نسخه ۲.۱
نسخه HDMI 2.1 که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، یکی از پیشرفته‌ترین استانداردهای HDMI است. پهنای‌باند فوق‌العاده بالا (حدود ۴۸ گیگابیت بر ثانیه) امکان پشتیبانی از رزولوشن‌های بسیار بالا و نرخ تازه‌سازی سریع را فراهم می‌کند. ویژگی‌ها و توانایی‌های HDMI 2.1 عبارت‌اند از:
مشخصات فنی: پهنای‌باند تا ۴۸ گیگابیت بر ثانیه. پشتیبانی از وضوح‌های تا ۸K@۶۰ هرتز (۷۶۸۰×۴۳۲۰) یا ۴K@۱۲۰ هرتز. عمق رنگ بالا (۱۲ بیت) و پشتیبانی از HDR داینامیک به صورت صحنه‌به‌صحنه (مانند Dolby Vision و HDR10+). برای صدا، کانال eARC معرفی شده که امکان انتقال داده‌های صوتی بسیار گسترده (صدای غیر فشرده و با کیفیت بالا) مثل Dolby Atmos و DTS:X را به صورت کامل فراهم می‌کند.
قابلیت‌های کلیدی: HDMI 2.1 از فناوری‌های جدیدی مانند نرخ تازه‌سازی متغیر (VRR) برای کاهش لگ و پارگی تصویر در بازی‌ها، ALLM (حالت کمترین تاخیر خودکار) برای گیمینگ، QFT (انتقال سریع فریم) و QMS (سوئیچ سریع مدیا) پشتیبانی می‌کند. این قابلیت‌ها مخصوصاً برای کنسول‌های بازی نسل جدید (PS5، Xbox Series) و مانیتورهای گیمینگ مدرن اهمیت دارد.
پشتیبانی فناوری‌ها: با eARC، صداهای پیشرفته مانند Dolby Atmos و DTS:X (همراه با فرمت‌های lossless) به راحتی عبور می‌کنند. VRR در این نسخه فعال است که با فناوری‌های AMD FreeSync و NVIDIA G-Sync نیز سازگار است. در کل HDMI 2.1 مناسب نمایشگرها و دستگاه‌های مدرن است که به وضوح و نرخ تصویر بالا همراه با صدای باکیفیت نیاز دارند.
محدودیت‌ها و نکات: برای بهره‌گیری کامل از توان HDMI 2.1 باید از کابل‌های Ultra High-Speed با مشخصه ۴۸Gbps استفاده کرد. کابل‌های قدیمی و حتی کابل‌های 18Gbps نمی‌توانند از عهده انتقال 8K یا 4K@۱۲۰ بربیایند. هزینه تولید کابل‌های ۲.۱ و دستگاه‌های پشتیبان نسبتاً بالاست، اما برای کاربری‌های گیمینگ حرفه‌ای و نمایشگرهای بسیار باکیفیت ایده‌آل است.
مشخصه |
HDMI 1.4 |
HDMI 2.0 |
HDMI 2.1 |
|
|---|---|---|---|---|
|
پهنای‌باند |
تا ۱۰٫۲ گیگابیت بر ثانیه |
تا ۱۸ گیگابیت بر ثانیه |
تا ۴۸ گیگابیت بر ثانیه |
|
|
حداکثر وضوح |
۴K در ۳۰ هرتز (۲۱۶۰×۳۸۴۰) |
۴K در ۶۰ هرتز |
8K در ۶۰ هرتز یا ۴K در ۱۲۰ هرتز |
|
|
عمق رنگ |
تا ۸ بیت (True Color) |
تا ۱۰/۱۲ بیت (Deep Color) |
۱۲بیت و پشتیبانی از HDR داینامیک |
|
|
کانال صوتی |
۸ کانال PCM (۷.۱ استاندارد) |
حداکثر ۳۲ کانال PCM/DSD (۱۵۳۶ کیلوهرتز) |
eARC برای Dolby Atmos، DTS:X و سایر فرمت‌های صوتی پیشرفته |
|
|
پشتیبانی HDR |
eARC برای Dolby Atmos، DTS:X و سایر فرمت‌های صوتی پیشرفته |
|
HDR داینامیک (Dolby Vision، HDR10+ و ...) |
|
|
کانال صوتی |
خیر (شروع از HDMI 2.0a) |
ARC |
HDR داینامیک (Dolby Vision، HDR10+ و ...) |
|
|
VRR/G-Sync/F-Sync |
HDR داینامیک (Dolby Vision، HDR10+ و ...) |
HDR داینامیک (Dolby Vision، HDR10+ و ...) |
|
برندهای مطرح کابل HDMI
یوگرین (Ugreen)
یوگرین یک برند چینی شناخته‌شده در زمینه لوازم جانبی کامپیوتر و موبایل است که در سال ۲۰۱۲ تأسیس شد. کابل‌های HDMI یوگرین از کیفیت ساخت بالایی برخوردارند و در انواع مختلف (فلت، کنفی، اکتیو، فیبر نوری و…) عرضه می‌شوند. این کابل‌ها معمولاً روکشی محکم و سوکت‌های آبکاری‌شده دارند. یوگرین کابل‌های ۴K و 8K را با پشتیبانی از ویژگی‌های پیشرفته همچون HDR، 3D، Ethernet و ARC تولید می‌کند. از نکات قوت یوگرین می‌توان به گارانتی معتبر، دوام بالا و قیمت مناسب اشاره کرد. این برند تنوع محصول گسترده‌ای دارد و کابل‌های HDMI آن در بازار جهانی و ایران محبوب‌اند.
فرانت (Franet)
فرانت (برند ایرانی) یکی از تولیدکنندگان کابل و تجهیزات ارتباطی است. محصولات فرانت شامل کابل‌های HDMI اکتیو و فیبر نوری در طول‌های مختلف می‌شود که برای کاربردهای حرفه‌ای و طولانی‌مدت طراحی شده‌اند. این کابل‌ها معمولاً دارای شیلدینگ چندلایه و روکش مقاوم هستند. فرانت بر قیمت رقابتی و ارائه کابل‌هایی با مشخصات فنی مناسب تمرکز دارد. از جمله مزایای کاب‌های فرانت می‌توان به طول عمر بالا، قابلیت انتقال با کیفیت تصاویر ۴K و توانایی حمایت از استانداردهای HDMI 2.0 اشاره کرد. این برند گزینه‌ای اقتصادی برای کاربرانی است که به دنبال کابل با کیفیت در بازار داخلی می‌گردند.
کی‌نت (K-Net)
کی‌نت یک برند ایرانی باسابقه در حوزه کابل‌ها و تجهیزات شبکه است که از سال ۱۳۸۰ توسط شرکت شبکه البرز تاسیس شده است. تخصص اصلی کی‌نت تولید انواع کابل شبکه، HDMI، VGA و تجهیزات جانبی شبکه است. محصولات HDMI کی‌نت معمولاً دارای کانکتورهای فلزی مقاوم و شیلدینگ کامل هستند تا انتقال بی‌نقص اطلاعات با پایداری بالا صورت گیرد. از نقاط قوت کی‌نت می‌توان به کیفیت ساخت بالا، گارانتی بلندمدت (از ۱۲ تا ۹۶ ماه) و قیمت رقابتی اشاره کرد. کابل‌های HDMI کی‌نت در طول‌های مختلف تا چندین متر در بازار عرضه می‌شوند و با پشتیبانی از استانداردهای 4K/60Hz گزینه‌ای ایده‌آل برای کاربردهای خانگی و نیمه‌حرفه‌ای هستند.
کی‌نت پلاس (K-Net Plus)
کی‌نت پلاس برندی وابسته به شبکه البرز (همان شرکت سازنده کی‌نت) است که تمرکز خود را بر تولید تجهیزات حرفه‌ای‌تر و باکیفیت‌تر گذاشته است. محصولات کی‌نت پلاس همچون کابل‌های HDMI، شبکه و تبدیل‌ها، معمولاً کیفیتی برابر یا بهتر از نمونه‌های کی‌نت دارند و با پوشش گارانتی مشابه ارائه می‌شوند. این برند تنوع محصول بالایی در زمینه کابل و مبدل‌ها دارد و به‌خاطر کیفیت ساخت مطلوب و پشتیبانی پس از فروش قوی، در بازار تجهیزات دیجیتال شناخته شده است. مشتریان کی‌نت پلاس به دوام و ثبات عملکرد محصولات این برند اعتماد دارند.
واصل (Vasel)
واصِل یک برند ایرانی تازه‌وارد در حوزه لوازم جانبی دیجیتال است که از سال ۱۴۰۲ فعالیت خود را آغاز کرده است. این شرکت محصولات متنوعی از جمله کابل‌های HDMI، کابل USB، هاب USB و مبدل‌های تصویری را به بازار عرضه می‌کند. کالاهای واصل با استفاده از مواد باکیفیت ساخته می‌شوند و طراحی جمع‌وجوری دارند. نقطه قوت واصل ترکیب قیمت مناسب و کیفیت قابل قبول است؛ به طوری که تنوع بالای محصولات این برند نیازهای کاربران را پوشش می‌دهد. همچنین واصل خدمات گارانتی محدودی را ارائه می‌کند تا اطمینان مشتریان جلب شود. هر چند این برند هنوز در بازار جهانی شناخته‌شده نیست، اما در بازارهای داخلی توجه کاربران را به خود جلب کرده است.
تی‌سی‌تراست (TC-Trust)
تی‌سی‌تراست یک برند پیشرو در زمینه تولید تجهیزات شبکه و ارتباطی است که در بازارهای ایران و جهانی حضور دارد. محصولات TC-Trust شامل انواع کابل شبکه (LAN)، مبدل‌های USB و کابل‌های HDMI می‌شود. این شرکت بر کیفیت ساخت بالا، نوآوری و رضایت مشتری تأکید دارد و به همین دلیل محصولات آن به ویژه در بخش انتقال داده و ویدیو از محبوبیت برخوردار هستند. کابل‌های HDMI تی‌سی‌تراست معمولاً با استاندارد HDMI 2.0 تولید شده و از رزولوشن ۴K پشتیبانی می‌کنند. از مزایای این برند می‌توان به دوام بالا، پوشش گارانتی معتبر و تنوع محصولات اشاره کرد که برای کاربران شبکه و کاربری‌های حرفه‌ای اطمینان‌بخش است.
پرسش‌های متداول (FAQ)
✅ تفاوت بین HDMI 1.4 و HDMI 2.0 چیست؟
HDMI 2.0 نسبت به HDMI 1.4 پهنای‌باند بیشتری (۱۸ گیگابیت بر ثانیه در مقابل ۱۰٫۲) دارد و از وضوح 4K با نرخ تازه‌سازی ۶۰ هرتز، صدای چندکاناله و HDR استاتیک پشتیبانی می‌کند؛ در حالی که HDMI 1.4 فقط تا 4K@30Hz را انتقال می‌دهد و از HDR یا نرخ نوسازی بالا پشتیبانی نمی‌کند.
✅ HDMI 2.1 برای چه کسانی مناسب است؟
HDMI 2.1 مخصوص کاربران حرفه‌ای، گیمرها و افرادی است که از تلویزیون‌های 4K@120Hz یا 8K استفاده می‌کنند. این نسخه از ویژگی‌هایی مثل VRR، ALLM، eARC و HDR داینامیک (Dolby Vision و HDR10+) پشتیبانی می‌کند که برای بازی و تماشای محتوای باکیفیت ضروری است.
✅ آیا کابل HDMI قدیمی روی دستگاه جدید کار می‌کند؟
بله، اما با محدودیت در کیفیت. دستگاه‌های جدید با کابل‌های قدیمی فقط تا حد مشخصی از قابلیت‌ها (مثلاً 1080p یا 4K@30Hz) پشتیبانی می‌کنند و نمی‌توان انتظار کیفیت 4K@60 یا HDR را از کابل‌های قدیمی داشت.
✅ برای استفاده از Dolby Atmos یا DTS:X به چه نسخه‌ای نیاز دارم؟
برای بهره‌گیری کامل از فرمت‌های صوتی مانند Dolby Atmos غیر فشرده یا DTS:X، باید از HDMI 2.1 با قابلیت eARC استفاده شود. نسخه‌های قبلی تنها از نسخه‌های فشرده یا محدود این فرمت‌ها پشتیبانی می‌کنند.
✅ تفاوت بین ARC و eARC چیست؟
ARC (Audio Return Channel) امکان بازگشت صدای فشرده از تلویزیون به سینمای خانگی را فراهم می‌کند، اما eARC در HDMI 2.1 صدای غیر فشرده با کیفیت بالا را نیز منتقل می‌کند (مانند Dolby TrueHD و Atmos)، بدون افت کیفیت و با پهنای‌باند بالا.
✅ آیا برای 4K@60 به HDMI 2.1 نیاز است؟
خیر. برای وضوح 4K با نرخ ۶۰ هرتز، استفاده از HDMI 2.0 کافی است؛ به شرطی که کابل نیز دارای پهنای‌باند ۱۸Gbps باشد (Premium High Speed HDMI). HDMI 2.1 برای نرخ‌های بالاتر مانند 4K@120Hz یا 8K لازم است.
✅ آیا همه کابل‌هایی که نوشته “4K” دارند واقعاً HDMI 2.0 یا ۲.۱ هستند؟
خیر. برخی کابل‌ها ممکن است فقط با وضوح 4K@30Hz سازگار باشند (یعنی مطابق با HDMI 1.4). باید به مشخصات دقیق کابل (مانند پهنای‌باند، نسخه، سرعت و پشتیبانی از HDR یا 60Hz) دقت کرد. نوشته «4K» به‌تنهایی کافی نیست.
